UỶ BAN MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954, nhận thấy cánh đồng Mường Thanh tuy có diện tích lớn nhất vùng Tây Bắc nhưng vẫn chưa phát huy hết năng lực gieo trồng. Lý do chính bởi thiếu nước tưới, nhất là vào những năm thời tiết khô hạn, ít mưa. Trung đoàn 176 thuộc Sư đoàn 316 (trong chiến dịch Điện Biên Phủ gọi là Đại đoàn 316) được động viên ở lại thành lập Nông trường Quân đội Điện Biên. Bằng sức trẻ của người chiến sỹ, đơn vị đã khai hoang, cải tạo một diện tích lên tới 6.000ha để chuyên canh hoa màu, lúa và cà phê, hàng năm từ 2 vụ lên 4 vụ. Cùng mục tiêu đó, Nhà nước chủ trương xây dựng một đập chắn nước sông Nậm Rốm để cung cấp nước tưới cho cánh đồng lòng chảo Mường Thanh. Đó là công trường Đại thủy nông Nậm Rốm.

Kênh tả Nậm Rốm, góp phần cho hương lúa Mường Thanh bay xa.

Tổng đội TNXP công trường Đại thủy nông Nậm Rốm, trực thuộc tỉnh Lai Châu (cũ) nay là tỉnh Điện Biên; được thành lập tháng 10/1963, tổng số 330 đồng chí cán bộ, công nhân viên, sau tăng lên 2.063 đồng chí; với nhiệm vụ xây dựng công trình Đại thủy nông Nậm Rốm huyện Điện Biên, nhằm phục vụ tưới tiêu cho cánh đồng Mường Thanh, để phát triển kinh tế - xã hội, gắn với quốc phòng - an ninh, xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc. Củng cố tổ chức, xây dựng lực lượng tự vệ, sẵn sàng chiến đấu, phục vụ chiến đấu tại chỗ và sẵn sàng cung cấp lực lượng cho chiến trường C (Lào).

Công trình khởi công tháng 10/1963, kết thúc cuối năm 1969. Nhưng hoạt động sôi nổi nhất từ năm 1964 đến hết năm 1968, trong điều kiện cực kỳ khó khăn, gian khổ: Máy bay Mỹ đánh phá ác liệt vào công trình và hiện trường thi công, đói ăn, thiếu thốn, một thời gian dài không có gạo phải ăn ngô hạt. Xây dựng công trình chủ yếu bằng thủ công, nhưng với tinh thần lao động quên mình vì đồng bào miền Nam ruột thịt, vì miền Bắc Xã hội chủ nghĩa, lực lượng TNXP phấn đấu không kể giờ giấc, không chỉ đạt mà còn vượt nhiều chỉ tiêu kế hoạch. Trong một thời gian ngắn, đơn vị đã xây dựng một đập tràn qua sông Nậm Rốm dài 127m, cao 11,6m, bằng đá hộc và bê tông, như một bức tường thành vững chãi, ngăn chặn dòng sông đưa nước lên cao. Xây một bức tường chắn sóng bằng bê tông côt thép dài 68m, cao 17m, làm một cống xả cát một cống lấy nước và hai cống ngầm vượt quốc lộ 42. Đào đắp 34,6km dẫn nước như hai gọng kìm đông - tây huyền thoại ôm lấy cánh đồng Mường Thanh; đào đắp 100km mương cấp 4, xây 76 cống dẫn nước vào đồng, làm 17 cầu máng dẫn nước bắc qua sông suối, đã sử dụng trên 40 năm đến nay chưa có cái nào xuống cấp, bờ kênh đắp thủ công vẫn vững chãi.

Gần nửa thế kỷ, đập đầu mối Nậm Rốm vẫn tồn tại và phát huy tác dụng.

Công trình hoàn thành đã thực hiện tưới tiêu cho trên 80% diện tích canh tác của cánh đồng Mường Thanh. Đây là công trình thủy nông lớn nhất vùng Tây Bắc ngày ấy, góp phần quyết định đưa cánh đồng Mường Thanh từ 1 vụ bấp bênh lên 2 vụ ăn chắc, diện tích lúa từ 2.000ha lên 5.000ha, từ năng suất 4 - 5 tạ/ha lên 50 - 80 tạ/ha và nay thì cao hơn rất nhiều nhờ giống mới và kỹ thuật mới. Có nơi đạt 8 đến 10 tấn thóc một vụ, trước thiếu đói triền miên nay không những đủ ăn mà còn dư thừa. Có nước, bà con các dân tộc xóa bỏ được tập tục canh tác lạc hậu, giảm đốt phá rừng, có điều kiện áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật thâm canh tăng vụ, tăng năng xuất, đời sống được ấm no. Từ thiếu đói triền miên nay hạt thóc Điện Biên đã trở thành hàng hóa phục vụ trong tỉnh, các tỉnh bạn và cả nước bạn Lào. Trong quá trình xây dựng, có 18 cán bộ chiến sỹ TNXP đã vĩnh viễn nằm xuống tại mảnh đất lịch sử Điện Biên, trong đó có 7 người do máy bay Mỹ sát hại khi đang làm nhiệm vụ, 2 người dũng cảm cứu và bảo vệ tài sản bị lũ cuốn trôi, trong đó 9 người đã được công nhận là liệt sỹ.

Những cá nhân cựu TNXP xuất sắc được vinh danh trong lễ kỷ niệm tháng 7/2015.

Tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ, TNXP công trình Đại thủy nông Nậm Rốm được Nhà nước tặng 1.032 Huân chương kháng chiến hạng ba, 1 Huân chương Độc lập hạng ba, 1 Huân chương Quân công hạng nhất, 1 Huân chương chiến thắng hạng nhất. Theo thông tin từ ông Đỗ Vũ Xô, tại thời điểm này (7/2017), Hội cựu TNXP Công trường Đại thủy nông Nậm Rốm do ông Nguyễn Ngọc Ơn làm Chủ tịch (Trưởng ban Liên lạc); hai Phó chủ tịch (Phó trưởng ban Liên lạc) là ông Đỗ Vũ Xô và ông Nguyễn Duy Khang. Hội cựu TNXP Công trường Đại thủy nông Nậm Rốm hiện có 125 hội viên, chia làm 3 chi hội. Ban Liên lạc gồm 13 thành viên, cả 3 người trong Ban Liên lạc đều hoạt động tự nguyện, không có bất cứ thứ tiêu chuẩn chế độ nào. Trên địa bàn tỉnh Điện Biên và Lai Châu hiện còn khoảng trên dưới 4.000 cựu TNXP; nhiều nhất thuộc ngành Giao thông - Vận tải, đơn vị 233, đơn vị C27 và Công trường Đại thuỷ nông Nậm Rốm... Trong số đó, khoảng 30% vẫn thuộc diện kinh tế khó khăn, khoảng 30% cư trú ở địa bàn vùng sâu vùng xa. Những năm qua, một số ngành, địa phương, đơn vị đã thành lập được ban đại diện cựu TNXP. Đây là nơi tập hợp và tổ chức những buổi sinh hoạt, nhằm ôn lại truyền thống và phát huy bản chất anh hùng của lực lượng. Ban liên lạc TNXP tỉnh đã và đang phối hợp với Tỉnh đoàn, tiếp tục hoàn thiện hồ sơ để Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tặng Kỷ niệm chương cho các cựu TNXP. Việc làm này là sự ghi nhận trân trọng của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đối với những đóng góp của các thế hệ TNXP, cho sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước. Ban đã lập tờ trình để UBND tỉnh ra quyết định trợ cấp 1 lần cho hơn 500 cựu TNXP; nhưng do “thủ tục” khó khăn nên rất tiếc, đến giờ vẫn không nhiều người được hưởng chế độ thương tật TNXP hàng tháng.

Còn nhớ sáng 12/7/2010, tại Trung tâm Hội nghị - Văn hóa tỉnh Điện Biên, đã long trọng diễn ra lễ kỷ niệm 60 năm (15/7/1950 - 15/7/2010) ngày Truyền thống lực lượng TNXP Việt Nam và đón nhận danh hiệu “Anh hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân” thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, do Đảng, Nhà nước tặng thưởng cho Tổng đội TNXP Công trường Đại thủy nông Nậm Rốm. Tiếp theo, ngày 23/5/2014, UBND tỉnh Điện Biên ra Quyết định số 372/QĐ-UBND, xếp hạng công trình Đại thủy nông Nậm Rốm là di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.

Tấm gương lao động xả thân của các cựu TNXP, có thể xem như một lời nhắc nhở những thế hệ sau hãy sống tốt hơn, ý nghĩa hơn, trách nhiệm hơn và xứng đáng hơn. Giờ đây, sau hơn nửa thế kỷ cống hiến và hy sinh, các cựu TNXP Điện Biên nói chung và TNXP công trình Đại thủy nông Nậm Rốm nói riêng vẫn tiếp tục nêu cao truyền thống tự hào của TNXP Việt Nam; họ sống hoà đồng và thanh thản, trước sự biết ơn và lòng ngưỡng mộ chân thành của các thế hệ sau. Trên tiến trình đổi mới và phát triển mạnh mẽ của tỉnh, mãi mãi ghi nhận phần đóng góp quan trọng mang tính tiền đề, của các cựu TNXP công trình Đại thủy nông Nậm Rốm...